• 9 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad, 1. Çin-Arap Zirvesi'ne ev sahipliği yaptı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Tunus, Kuveyt ve Sudan devlet başkanlarının katıldığı zirve, Çin'in yükselen ekonomik ve siyasi gücünün Ortadoğu'daki yansımalarını gözlemlemek için yakından takip edilen bir süreç oldu. Cinping, Arap Zirvesi'ne ek olarak Afrika Devlet Başkanlarının yer alacağı ayrı bir Afrika Zirvesi'ne de katıldı.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1671107204449.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Detaylar:&nbsp;Çin Devlet Başkanı Cinping, Ortadoğu ve enerji siyaseti açısından büyük önem taşıyan Suudi Arabistan'da resmî törenle karşılandı ve iki ülke arasındaki işbirliğini artırma yönündeki isteğini açıkça ifade etti. Cinping, Çin'in Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleriyle nükleer enerji, nükleer güvenlik ve&nbsp;uzay keşfi alanlarında işbirliği yapmayı hedeflediğini belirterek önümüzdeki süreçte ülkesinin Ortadoğu'ya daha fazla yatırım yapacağının sinyallerini verdi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ya sonra?&nbsp;Çin'in Orta Doğu ülkelerine yönelik politikaları ve Orta Doğu ülkelerinin Çin'e yaklaşımını Abdullah Esin kaleme aldı. Zirvede öne çıkan detayların da yer aldığı&nbsp;"Çin-Arap Zirvesi: Stratejik ortaklık anlaşmaları ve yeni işbirlikleri"<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/639610d03b5d880006dbcac5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;başlıklı yazıya buradan ulaşabilirsiniz.</a></li></ul>

Spektrum

Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad, 9 Aralık'ta 1'inci Çin-Arap Zirvesi'ne (China-Arab Summit) ev sahipliği yaptı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Tunus, Kuveyt ve Sudan liderlerinin katıldığı Zirve, Çin'in Orta Doğu'da artan etkisini ve ABD-Çin mücadelesinin seyrini gözlemlemek için dikkatle takip edildi. Şi Cinping, Arap Zirvesi'ne ek olarak Afrika ülkelerinin liderlerinin yer aldığı ayrı Afrika Zirvesi'ne de katıldı.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1670944009330.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Cinping" ratio="1.92" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">APÇin Devlet Başkanı Cinping, ülkesinin Orta Doğu ve enerji siyaseti açısından büyük önem taşıyan Suudi Arabistan'da resmî törenle karşılandı ve bu ziyareti iki ülke arasındaki işbirliğini çeşitli alanlarda daha da derinleştirecek "yeni bir dönemin başlangıcı" olarak tanımladı. Cinping, Çin'in Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleriyle nükleer enerji, nükleer güvenlik ve uzay keşfi alanlarında işbirliği yapmayı hedeflediğini belirterek önümüzdeki süreçte ülkesinin Orta Doğu'ya daha fazla yatırım yapacağının sinyallerini verdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Birbirine eklemlenen projeler</h2>Çin'in Ortadoğu politikasının temelinde dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan ve enerji tedarikinde kritik öneme sahip olan Körfez ülkeleri yer alıyor. 8 Aralık'ta, Çin-Arap Zirvesi'nden bir gün önce Riyad'a giden Cinping, burada Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz ile Çin ve Suudi Arabistan arasında "Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşması"nı imzaladı.Bu kapsamda, iki ülke arasında 34 yatırım anlaşması imzalandı ve Suudi Arabistan'ın "Vizyon 2030" olarak adlandırılan ekonomisinin sektörel çeşitliliğini genişletmeyi amaçlayan gelecek vizyonuyla Çin'in Asya-Pasifik'ten Avrupa'ya uzanan "Kuşak ve Yol Girişimi" projesinin birbirlerine eklemlenerek geliştirilmesi kararlaştırıldı. Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşmasına ilişkin açıklama yapan Suudi Arabistan Yatırım Bakanı Khalid Al Falih, ülkesinin Çin ile 50 milyar dolarlık yatırım anlaşması imzaladığını açıkladı.Çin ve Arap ülkeleri arasında son yıllarda artan işbirliği savunma sanayisinden teknoloji transferine kadar çok farklı alanlara yayılmış durumda. Çin'in Orta Doğu ve Körfez ülkelerine yaptığı silah satışı son yıllarda büyük artış gösterirken Çin merkezli inşaat şirketleri Suudi Arabistan ve Mısır'da çok büyük altyapı ve yeni yerleşim yerlerinin projesini üstlendi.Öte yandan, başta BAE ve Bahreyn olmak üzere Körfez ülkelerine "yüz tanıma teknolojileri" satan Çin yönetimi bu ülkelerle yapay zeka alanında ortak araştırma ve projeler de yürütüyor. Dünya ticaretindeki payını ve önemini daha da artırmak isteyen Çin, "Kuşak ve Yol Girişimi" kapsamında Ortadoğu, Körfez ve Afrika ülkelerindeki liman ve lojistik yatırımlarını sürekli olarak genişletiyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çin'in Orta Doğu'ya artan ilgisi</h2>Dünyanın en kalabalık nüfuslu ülkesini otoriter bir sistemle yöneten Çin Komünist Partisi, sistemin istikrarı için yüksek büyüme oranları ve istihdam yaratılmasını sürdürmek amacıyla enerji arzının güvence altına alınmasını ve düzenli petrol tedarikini dış politikasının temel hedeflerinden biri olarak görüyor. Enerji ve ulaşım sektörleri, Kuşak ve Yol Girişimi'nin odak sektörlerini oluştururken proje bütçesinin %44'ü direkt olarak enerji yatırımlarına ayrılıyor. Çin bankalarının Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında hedef ülkelere yaptığı enerji yaptırımlarının %91'i de fosil yakıtlara yapılıyor. Bu bağlamda, Orta Doğu ülkeleri Çin'in ihtiyacı olan petrol arzının en büyük tedarikçisi konumunda ve dolayısıyla hem siyasi hem ekonomik anlamda bölge ülkeleri Çin hükümetinin odak noktası hâline gelmiş durumda.Aşağıdaki tablo, Orta Doğu ülkelerinin 2015-2020 yılları arasında Çin'e yaptığı toplam petrol ihracatını gösteriyor. Özellikle 2017'de başlayan keskin ihracat artışı, Çin'in bölgede ekonomik ve siyasi olarak daha aktif olmasını ve mevcut iş birliği ve ittifaklarını güçlendirme çalışmalarını da beraberinde getiriyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1670943000833.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Çin orta doğu" ratio="2.12" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">9 Aralık'taki zirvede de Şi Cinping, Körfez ülkelerinden yaptıkları doğal gaz ve petrol ithalatında yuanın daha fazla kullanılması yönünde teminat verdi. Cinping, ABD hegemonyasının önemli bir sembolü olan dolara alternatif olarak ikili ticarette "yuan" kullanılmasını uzun süredir dış ticaret politikasının merkezine yerleştiriyor. Cinping, yuanın uluslararası ticaretteki gücünü ve payını artırarak Çin'in yeni bir süper güç olarak yükselişini tüm dünyaya göstermek istiyor.Kuşak ve Yol Girişimi'nin 2013'te hayata geçirilmesinden bu yana Çin, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkelerine 123 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Aynı zamanda, Orta Doğu ülkeleriyle olan ticaret hacmini büyük oranda artırarak birçok bölge ülkesinin en büyük ticaret ortağı hâline geldi.Suudi Arabistan'ın bir numaralı ticari ortağı olan Çin, 2017'de burada bir drone üretim fabrikası kurmak için ortaklık anlaşması imzaladı. Bugün de istikrarlı bir şekilde Suudi Arabistan ile askerî işbirliğini ve yatırımlarını artırıyor.Öte yandan, Irak ile Çin arasındaki ticaret hacmi 2008-2018 yılları arasında %1000 oranında artış göstererek 30 milyar dolar seviyesine çıktı. Irak, Çin'in en büyük 3'üncü petrol tedarikçisi konumundayken; Çin de Irak'ın en büyük ticari ortağı ve yabancı yatırımcısı hâline geldi.Diğer yandan siyasi, askerî ve ekonomik olarak Çin için stratejik bir öneme sahip olan İran ile de Mart 2021'de&nbsp;"25 Yıllık İşbirliği Anlaşması" imzalandı. İran, hem devasa boyutta petrol rezervlerine sahip olması hem de Çin'in petrol ithalatının yaklaşık %40'ının Hürmüz Boğazı üzerinden taşınması sebebiyle Çin'in enerji ithalatında stratejik bir konuma sahip. Ek olarak, büyük petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahip olan Azerbaycan ve Orta Asya devletlerine kara yolu üzerinden ulaşım imkanına sahip olduğu için de Kuşak ve Yol Girişimi'nin Avrasya ayağında kilit role sahip. Birçok Orta Doğu ülkesinde olduğu gibi, İran'ın da birinci ticaret ortağı Çin ve AB Komisyonu verilerine göre İran ithalatının %28,6'sını, ihracatının ise %40,4'ünü Çin ile yapıyor.Çin, ham petrolde olduğu kadar doğal gaz tedarikinde de dışa bağımlı ve bu açıdan Avustralya ile beraber dünyanın en büyük sıvı doğal gaz ihracatçısı olan Katar, Çin için büyük öneme sahip. Katar'ın Çin'e yaptığı sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatı, Çin'in yurtiçi tüketiminin %28'ini oluşturuyor ve bu durum Çin'in enerji güvenliği açısından Katar'a stratejik bir önem kazandırıyor.<h2 fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD'den doğan boşluğu Çin dolduruyor</h2>Şi Cinping'in 2018 yılında Körfez ülkelerine yaptığı ziyarette bölge ülkeleriyle savunma ve telekomünikasyon alanlarında önemli anlaşmalar yapılmıştı. BAE, ABD'nin yaptırıma tabi tuttuğu Huawei'nin 5G altyapısını kullanmak için bir anlaşma imzalamış ve ABD üretimi olan F-35 savaş uçaklarının alımı Biden hükümeti tarafından durdurulduğu için Çin yapımı L-15 jetlerini satın almıştı.&nbsp;Savunma ve güvenlik alanlarında ABD'ye bağımlılığı büyük oranda devam eden Suudi Arabistan da bir yandan Çin ile başta drone ithalatı olmak üzere savunma alanındaki işbirliğini derinleştirirken diğer yandan da Vizyon 2030 planı için büyük öneme sahip nükleer enerji alanında Çin firmalarından know-how transferi sağlıyor. Körfez ülkelerinin Çin ile savunma, enerji ve telekomünikasyon alanlarında derinleşen işbirliği temelde ABD güdümünden uzaklaşmak ve bağımsız bir dış politika izlemek için gerekli kaynakları yaratma amacını taşıyor.ABD Kongresi'nin hem askerî teknolojilerde hem de nükleer enerjide yapılacak yatırım, işbirliği ve satışları kendi dış politika öncelikleri çerçevesinde koşullara bağlaması Körfez ülkelerini alternatif ittifaklar aramaya itiyor. Bu anlamda, Rusya ve Çin gibi otoriter ülkeler izledikleri realist dış politika ile savunma sanayi, nükleer enerji ve iletişim teknolojileri alanlarında kendilerine "koşulsuz" muhatap arayan otoriter Körfez monarşilerine önemli bir alternatif sunuyor.Çin'e bakıldığında ise Orta Doğu'ya yaptığı büyük miktardaki ekonomik yatırımların ve ikili anlaşmaların temel motivasyonunun istikrarlı büyüme oranlarını devam ettirmek için hayati öneme sahip olan enerji tedariki olduğunu söyleyebiliriz.ABD'nin Donald Trump ile başlayan Orta Doğu'dan çekilme süreci Joe Biden ile devam etti ve oluşan güç boşluğu Çin için siyasi ve ekonomik fırsatlar yaratıyor. İşbirliği ve ticaret anlaşmalarının yanı sıra, İran ve Suudi Arabistan ile astronomik rakamlarda silah anlaşmaları imzalayan Çin, İran ile ortak askerî tatbikatlar ve istihbarat paylaşımları yapıyor. Özellikle Hürmüz Boğazı'nın petrol tedarikindeki önemi göz önünde bulundurulduğunda, İran'ın bölgedeki güçlü askerî varlığı ve deniz yollarının güvenliğini sağlaması Çin açısından büyük önem teşkil ediyor.İkili ilişkileri daha üst seviyelere taşımak ve yapılan enerji ithalatı ve ticaret anlaşmalarını güvence altına almak amacıyla Çin, birçok Orta Doğu ülkesiyle işbirliği ve ortaklık anlaşmaları imzaladı ve Çin-Arap Zirvesiyle birlikte bu ilişkiler kurumsallaştırılarak ikili ortaklıklar başta nükleer enerji olmak üzere geniş alanlara yayıldı. Önümüzdeki süreçte Çin-Körfez ilişkilerinin derinleşmesindeki en büyük engelin İran faktörü olduğu söylenebilir. İran ve Körfez ülkeleri arasındaki bölgesel çatışmalar ve liderlik mücadelesi, Çin'i de her iki tarafı dengede tutacak ve memnun edecek ilişkiler geliştirmeye zorlayacaktır.

Çin-Arap Zirvesi'nin sonuçları uluslararası ilişkiler için büyük önem taşıyor. 

Çin ve Orta Doğu: İlişkiler kurumsallaşıyor

9 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad, 1. Çin-Arap Zirvesi'ne ev sahipliği yaptı. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz, Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah es-Sisi ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn, Tunus, Kuveyt ve Sudan devlet başkanlarının katıldığı zirve, Çin'in yükselen ekonomik ve siyasi gücünün Ortadoğu'daki yansımalarını gözlemlemek için yakından takip edilen bir süreç oldu. Cinping, Arap Zirvesi'ne ek olarak Afrika Devlet Başkanlarının yer alacağı ayrı bir Afrika Zirvesi'ne de katıldı.Çin Devlet Başkanı Cinping, Ortadoğu ve enerji siyaseti açısından büyük önem taşıyan Suudi Arabistan'da resmî törenle karşılandı ve iki ülke arasındaki işbirliğini artırma yönündeki isteğini açıkça ifade etti. Cinping, Çin'in Suudi Arabistan ve diğer Körfez ülkeleriyle nükleer enerji, nükleer güvenlik ve&nbsp;uzay keşfi alanlarında işbirliği yapmayı hedeflediğini belirterek önümüzdeki süreçte ülkesinin Ortadoğu'ya daha fazla yatırım yapacağının sinyallerini verdi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kapsamlı stratejik ortaklık</h2>Çin'in Ortadoğu politikasının temelinde dünyanın en büyük petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan yer alıyor. 9 Aralık'ta düzenlenen Çin-Arap Zirvesi'nden 1 gün önce Riyad’a giden Şi Cinping, burada Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz ile birlikte Çin ile Suudi Arabistan arasında "Kapsamlı Stratejik Ortaklık Anlaşması" imzaladı. Bu kapsamda, iki ülke arasında 34 yatırım anlaşması imzalandı ve Suudi Arabistan'ın "Vizyon 2030" olarak adlandırılan ekonomisinin sektörel çeşitliliğini genişletmek ve uluslararası alandaki gücünü artırmayı amaçlayan gelecek vizyonuyla Çin'in Asya-Pasifik'ten Avrupa'ya uzanan "Kuşak ve Yol Girişimi" projesinin birbirlerine eklemlenerek geliştirilmesi kararlaştırıldı. Bu iki projenin harmanlanarak yürütülmesindeki temel hedefin Çin ve Suudi Arabistan'ın dış politikasında önemli yere sahip olan ve her iki ülkenin işbirliği yapabileceği alanlara ortak yatırımlar yaparak etki alanlarının genişletilmesi olduğunu söylemek mümkün.Çin ve Arap ülkeleri arasındaki son yıllarda artan işbirliği savunma sanayiden teknoloji transferine kadar çok farklı alanlara yayılmış durumda. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Ortadoğu ve Körfez ülkelerine yaptığı silah satışı son yıllarda büyük artış gösterirken Çin merkezli inşaat şirketleri Suudi Arabistan ve Mısır'da büyük altyapı ve yeni yerleşim yerlerinin projesini üstlendi. Öte yandan, başta BAE ve Bahreyn olmak üzere Körfez ülkelerine "yüz tanıma teknolojileri" satan Çin yönetimi, bu ülkelerle yapay zeka alanında ortak araştırma ve projeler de yürütüyor. Dünya ticaretindeki payını ve önemini daha da artırmak isteyen Çin, "Kuşak ve Yol Girişimi" kapsamında Ortadoğu, Körfez ve Afrika ülkelerindeki liman ve lojistik yatırımlarını sürekli olarak artırıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çin'in Ortadoğu'ya artan ilgisi</h2>Dünyanın en kalabalık nüfuslu ülkesini otoriter sistemle yöneten Çin Komünist Partisi, sistemin istikrarı için yüksek büyüme oranları ve istihdam yaratılmasını sürdürmek amacıyla enerji arzının güvenceye alınmasını ve düzenli petrol tedarikini&nbsp;dış politikasının temel hedeflerinden biri olarak görüyor. Enerji ve ulaşım sektörleri, "Kuşak ve Yol Girişimi"nin odak sektörlerini oluştururken proje bütçesinin %44'ü direkt olarak enerji yatırımlarına ayrılıyor. Çin bankalarının Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında hedef ülkelere yaptığı enerji yaptırımlarının %91'i de fosil yakıtlara yapılıyor. Bu bağlamda, Ortadoğu ülkeleri Çin'in ihtiyacı olan petrol arzının en büyük tedarikçisi konumunda ve dolayısıyla hem siyasi hem ekonomik anlamda bölge ülkeleri Çin hükümetinin odak noktası hâline gelmiş durumda.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/0/1670779282200.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.09" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yukarıdaki tablo, Ortadoğu ülkelerinin 2015-2020 yılları arasında Çin'e yaptığı toplam petrol ihracatını gösteriyor. Özellikle 2017 yılında başlayan keskin ihracat artışı, Çin'in bölgede ekonomik ve siyasi olarak daha aktif olmasını ve mevcut iş birliği ve ittifaklarını güçlendirme çalışmalarını da beraberinde getiriyor.Kuşak ve Yol Girişimi'nin 2013 yılında hayata geçirilmesinden bu yana Çin, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine 123 milyar dolardan fazla yatırım yaptı. Aynı zamanda, Ortadoğu ülkeleriyle olan ticaret hacmini büyük oranda artırarak birçok Ortadoğu ülkesinin 1. ticaret ortağı hâline geldi.Suudi Arabistan'ın 1 numaralı ticari ortağı olan Çin, 2017 yılında burada bir drone üretim fabrikası kurmak için ortaklık anlaşması imzaladı ve istikrarlı şekilde Suudi Arabistan ile askerî işbirliğini ve yatırımlarını artırıyor. Öte yandan, Irak ile Çin arasındaki ticaret hacmi 2008-2018 yılları arasında %1000 oranında artış göstererek 30 milyar dolar seviyesine çıktı. Irak, Çin'in en büyük 3. petrol tedarikçisi konumundayken; Çin de Irak'ın en büyük ticari ortağı ve yabancı yatırımcısı hâline geldi.Diğer yandan siyasi, askerî ve ekonomik olarak Çin için stratejik öneme sahip olan İran ile 2021 Mart ayında "25 Yıllık İşbirliği Anlaşması" imzalandı. İran, hem devasa boyutta petrol rezervlerine sahip olması hem de Çin'in petrol ithalatının yaklaşık %40'ının Hürmüz Boğazı'ndan taşınması nedeniyle Çin'in enerji ithalatında stratejik konuma sahip. Ek olarak, büyük petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahip olan Azerbaycan ve Orta Asya devletlerine kara yolu üzerinden ulaşım imkanına sahip olduğu için de Kuşak ve Yol Girişimi'nin Avrasya ayağında kilit role sahip. Birçok Ortadoğu ülkesinde olduğu gibi, İran'ın da 1. ticaret ortağı Çin. AB Komisyonu verilerine göre İran ithalatının %28,6'sını, ihracatının ise %40,4'ünü Çin ile yapıyor.Çin, ham petrolde olduğu kadar doğal gaz tedarikinde de dışa bağımlı ve bu açıdan Avustralya ile beraber dünyanın en büyük sıvı doğal gaz ihracatçısı olan Katar, Çin için büyük öneme sahip. Katar'ın Çin'e yaptığı sıvılaştırılmış doğal gaz ihracatı, Çin'in yurtiçi tüketiminin %28'ini oluşturuyor ve bu durum Çin'in enerji güvenliği açısından Katar'a stratejik önem kazandırıyor.Çin'in Ortadoğu'ya yaptığı büyük miktardaki ekonomik yatırımların ve ikili anlaşmaların temel motivasyonunun Çin ekonomisinin istikrarlı büyüme oranlarını devam ettirmek için hayati öneme sahip olan enerji tedariki olduğunu söyleyebiliriz.&nbsp;ABD'nin Donald Trump ile başlayan Ortadoğu'dan çekilme süreci Joe Biden ile devam etti ve oluşan güç boşluğu Çin için siyasi ve ekonomik fırsatlar yaratıyor. İşbirliği ve ticaret anlaşmalarının yanı sıra, İran ve Suudi Arabistan ile astronomik rakamlarda silah anlaşmaları imzalayan Çin, İran ile ortak askerî tatbikatlar ve istihbarat paylaşımları yapıyor. Özellikle Hürmüz Boğazı'nın petrol tedarikindeki önemi göz önünde bulundurulduğunda, İran'ın bölgedeki güçlü askerî varlığı ve deniz yollarının güvenliğini sağlaması Çin açısından büyük önem teşkil ediyor. İkili ilişkileri daha üst seviyelere taşımak ve yapılan enerji ithalatı ve ticaret anlaşmalarını güvence altına almak amacıyla Çin, birçok Ortadoğu ülkesiyle işbirliği ve ortaklık anlaşmaları imzaladı ve Çin-Arap Zirvesiyle bu ilişkiler kurumsallaştırılarak ikili ortaklıklar başta nükleer enerji olmak üzere geniş alanlara yayıldı.

Aposto Gündem

Çin-Arap Zirvesi: Stratejik ortaklık anlaşmaları ve yeni işbirlikleri

• Cumhurbaşkanı Erdoğan,&nbsp;Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz'in daveti üzerine dün ve bugün Riyad'ı ziyaret etti. Ziyaret öncesi açıklamalarda bulunan Erdoğan, "Suudi Arabistan ile yeni bir dönemin başlaması gayreti içinde olacağız." dedi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaşıkçı'nın ardından:&nbsp;Kaşıkçı'nın öldürülmesine ilişkin davanın duruşmasında savcı yargılamanın durmasını ve dava dosyasının Suudi Arabistan makamlarına devredilmesini istemiş, mahkeme talebin Adalet Bakanlığı'nca değerlendirilmesini talep etmişti. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, dosyanın devri için mahkemeye olumlu görüş bildireceklerini söylemişti. Kaşıkçı'nın öldürülmesine ilişkin 26 sanığın yargılandığı davada, durdurma ve dosyanın Suudi Arabistan'a devredilmesine karar verilmişti. Erdoğan'ın bu hamlesinin nedeninin ikili ilişkileri iyileştirmek olduğu savunulmuştu.&nbsp;</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2022/3/5/1651211711809.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" alt="Erdoğan ve Selman bin Abdülaziz" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, dün ve bugün Kral Selman bin Abdülaziz’in davetiyle Suudi Arabistan’ı ziyaret etti. Cumhurbaşkanlığı’nın ziyarete ilişkin açıklamasında “Ziyaret kapsamında yapılacak görüşmelerde, Türkiye-Suudi Arabistan arasındaki ilişkiler tüm veçheleriyle gözden geçirilecek; iş birliğinin geliştirilmesi imkânları ele alınacaktır. Görüşmelerde, ikili ilişkilerin yanı sıra, bölgesel ve uluslararası meseleler hakkında fikir teatisinde de bulunulacaktır.” ifadeleri yer aldı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Yaklaşık 10 yıldır, iki ülke ilişkilerinde yaşanan gerginliklerin ardından yapılan ilk üst düzey görüşme olması nedeniyle önem taşıyan bu ziyaret, uluslararası basında da geniş yer buldu.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler olmuştu?</h2>2011 yılında başlayan Arap Baharı’nda Türkiye’nin bölgedeki yerleşik otoriter rejimlerin aksine Müslüman Kardeşler hareketini desteklemesi Türkiye ile Körfez ülkeleri arasındaki çatışmanın başlangıç noktasını oluşturuyordu. Ardından BAE, Bahreyn ve Suudi Arabistan tarafından “terör organizasyonlarını desteklediği” gerekçesiyle uygulanan ambargo süresince Türkiye’nin Katar’a açıktan destek vermesi Türkiye ve Katar’ın Körfez ülkeleri tarafından diplomatik olarak dışlanmasına ve resmî-gayri resmî ambargolar uygulanmasına neden olmuştu. Son olarak, 2018 yılında Suudi Arabistan kökenli ABD vatandaşı gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul’da bulunan Suudi Arabistan Konsolosluğunda öldürülmesiyse iki ülke arasındaki ilişkileri kopma noktasına getirdi. O dönemde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açık bir şekilde isim vermese de “Kaşıkçı cinayetinin en üst düzey yetkili tarafından emredildiğini” söylemesi Erdoğan ile Suudi Arabistan Veliaht Prensi bin Selman arasındaki gerginlikleri artırmış ve iki ülke arasındaki ilişkilerin kişisel bir çatışmaya dönüşmesi olarak<a fr-original-style="" href="https://www.middleeasteye.net/news/turkey-saudi-arabia-erdogan-trip-revive-ties-khashoggi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;yorumlanmıştı.</a><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’nin Körfez Açılımı</h2>Arap Baharı ile birlikte gerginleşen Türkiye-Körfez ilişkileri yaklaşık 10 yıl boyunca karşılıklı suçlamalar, sert söylemler ve ambargolar ile kopma noktasına geldi. Türkiye ve Katar’ın karşısında oluşan BAE-Suudi Arabistan bloklaşması ikili ilişkilerde diplomatik kanalları etkisiz bırakarak ekonomik, ticari ve politik bir çatışma ortamı yarattı.&nbsp;Körfez ülkeleri tarafından Katar’a uygulanan ambargonun 2021 yılında kalkmasıyla bölge ülkeleri arasındaki ilişkilerde ilk toparlanma emareleri görülmeye başlandı. Bu dönemde S-400 krizi nedeniyle ABD ile ilişkilerin bozulması, Doğu Akdeniz ve mülteci meseleleri nedeniyle AB ile yaşanan gerginlikler ve ekonomide yaşanan kur krizleri, Türkiye’yi Körfez bölgesi ile bir diplomatik açılım politikası izlemeye zorladı. Bu açılım politikasının temel nedenleri diplomatik yalnızlık, Batılı ülkelerden gelen yatırımların azalması ve ekonomik krizi aşmak için yeni kaynaklar bulma arayışı olarak özetlenebilir.&nbsp;Çin, Güney Kore ve Katar ile yapılan SWAP anlaşmaları her ne kadar kısa vadede sıcak para girişi sağlasa da kur krizinin etkilerini baskılama politikası nedeniyle beklenen etkiyi yaratmadı. 2021 yılı Ağustos ayında başlayan ve Aralık ayında Erdoğan’ın Abu Dabi’yi ziyaret etmesiyle hız kazanan Türkiye-BAE yakınlaşması Körfez açılımının en önemli gelişmelerinden biri oldu. Her iki ülkenin devlet başkanlarının karşılıklı ziyaretleri ile kısa zamanda ivme kazanan ikili ilişkiler, Türkiye’nin ihtiyacı olan sıcak para akışı için güçlü bir kaynak yarattı. BAE ile yapılan 5 milyar dolarlık SWAP anlaşması ve imzalanan 10 milyar dolarlık yatırım anlaşmaları kur ve enflasyon krizleri ile mücadele eden AK Parti hükümeti için kısa vadeli bir kaynak girişi sağladı. Erdoğan’ın ziyareti sonrasında iki ülke arasındaki ticaret hacminin %50’den fazla artması da ikili ilişkilerde yaşanan siyasi iyileşmesinin ticarete yansımalarını net bir şekilde ortaya koyuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yeni hedef Suudi Arabistan</h2>Türkiye’nin BAE ile başlayan Körfez açılımı politikasının yeni hedefi Suudi Arabistan. Cemal Kaşıkçı davasının Suudi Arabistan’a devredilmesi kararı ile ivme kazanan yakınlaşma süreci, Erdoğan’ın ziyareti ile yeni bir boyut kazanacak. Hem Batılı kaynaklarda hem de Körfez medyasında bu ziyaretin iki temel amacı olduğu belirtiliyor: uzun yıllardır “değerli yalnızlık” politikası izleyen Türkiye’nin strateji değiştirmesi ve 2023 seçimleri öncesinde ekonomik krizi aşmak isteyen hükümetin kaynak arayışı.&nbsp;Cemal Kaşıkçı davasını devrederek sergilenen iyi niyet gösterisinin ardından bu ziyaret ile hem Türk ürünlerine uygulanan ambargoların kaldırılmak istendiği hem de SWAP ve yatırım gibi araçlar ile Suudi sermayesinin Türkiye’ye çekilmek istendiği<a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/world/middle-east/turkeys-erdogan-travel-saudi-arabia-thursday-2022-04-28/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;belirtiliyor.</a>&nbsp;Suudi Arabistan’ın Türk ürünlerine uyguladığı gayri resmi ambargo nedeniyle Türkiye’nin ihracatı %90’dan fazla düşüş gösterdi. Yeni ekonomi modelinde, büyümenin motoru olarak görülen ihracatın hem ekonomi politikaları hem de dış politika üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda ihracatçıların Suudi Arabistan pazarının tekrar açılması yönünde hükümete baskı uyguladığını düşünmek de mümkün.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Değerli Yalnızlıktan Bölgesel Açılıma</h2>Türkiye’nin son 10 yıldır dış politikada takip ettiği değerli yalnızlık stratejisinden keskin bir dönüş yaptığı görülüyor. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle uluslararası siyasette yaşanan belirsizlikler, 2023 seçimleri öncesi ekonomik krizden çıkma çabaları ve ihracat hacmini artırma politikası çerçevesinde yeni pazarlar bulma arayışı Türkiye’nin BAE ve İsrail ile başlayan açılım politikasını Suudi Arabistan ile devam ettiriyor.

Değerli Yalnızlıktan Bölgesel Açılıma: Erdoğan Suudi Arabistan’da

Cemal Kaşıkçı cinayeti hakkında Suudi Arabistan’da süren dava 7 Eylül Pazartesi tarihinde sonuçlandı. Cinayetin iki yıl ardından sonuçlanan davada Kaşıkçı’nın öldürülmesinden suçlu bulunan sekiz sanıktan beşi 20, ikisi 17, biri 10 yıl süreyle hapis cezasında çarptırıldı. Kaşıkçı’nın en büyük oğlunun geçen ay yaptığı açıklamada babasının katillerini affettiğini dile getirmesinin ardından dava kamu davası olarak yürütülmeye başlanmış ve sanıkların idam cezasına çarptırılma ihtimali ortadan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTk3ZDI2Yzc3Y2IwMDAwN2MzY2I0YiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmVkaXRpb24uY25uLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMDklMjUyRjA3JTI1MkZtaWRkbGVlYXN0JTI1MkZqYW1hbC1raGFzaG9nZ2ktZmluYWwtdmVyZGljdC1zZW50ZW5jaW5nLWludGwlMjUyRmluZGV4Lmh0bWw="">kalkmıştı</a>.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-10T01:10:55.081Z.jpeg" alt="Kaşıkçı"><figcaption>Kaynak: EPA</figcaption></figure>&nbsp;<ul><li>Kimdir? 13 Ekim 1958’de Medine’de doğan Kaşıkçı lisans eğitimini ABD’de Indiana State Üniversitesi’nde tamamladı. Eğitiminin ardından Suudi Arabistan’a geri dönen Kaşıkçı, devletin İngilizce yayın organı Suudi Gazzete’de muhabirlik kariyerine başladı. Uzun yıllar Afganistan, Lübnan ve Sudan gibi yoğun çatışma ortamlarında bulunan Kaşıkçı, El Kaide lideri Usame bin Ladin ile röportaj yapmayı başaran az sayıda gazeteciden biri oldu. Ülkesinde sürdürdüğü gazetecilik kariyeri 1999 yılında genel yayın yönetmenliğini yaptığı Al Watan gazetesinin eleştirel yayınları sebebiyle kesintiye uğradı. Takip eden sekiz yılı Londra’da sürgünde geçirmesinin ardından 2007’de Al Watan’ın genel yayın yönetmenliği koltuğuna tekrar oturan Kaşıkçı, 2010’da benzer sebeplerle kalıcı olarak ülkesindeki medya kariyerini sonlandırıp ABD’ye taşındı. Kaşıkçı, ülkesindeki baskı ortamını Eylül 2017’de Washington Post için kaleme aldığı yazısında şu şekilde anlatıyor: &nbsp;</li><li>"Geçtiğimiz hafta 30 kadar kişi gözaltına alındı, aralarında yakın arkadaşlarım da vardı. Hükümete muhalif görüşleri dile getirmeyi göze alan entelektüellerin ve din adamlarının adını karalama çabaları... Ben ve benim gibi gönüllü sürgün hayatı yaşayanlarsa ülkemize dönüşte gözaltına alınma riskiyle karşı karşıyayız… Yurt dışında yaşayan dostlarım ve ben çaresiz hissediyoruz. Biz hükümete karşı değiliz ve Suudi Arabistan'ı çok önemsiyoruz. Orası bizim bildiğimiz ve yaşamak istediğimiz tek yuvamız ama yine de düşman olarak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTk3ZDI2Yzc3Y2IwMDAwN2MzY2I0YiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRyLmV1cm9uZXdzLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMDclMjUyRjAyJTI1MkZpc3RhbmJ1bC1kYS1rYXlib2xhbi1zdXVkaS1nYXpldGVjaS1jZW1hbC1rYXNpa2NpLWtpbWRpci1uZWRlbi1oZWRlZi1vbGR1"">biliniyoruz</a>." &nbsp;</li><li>Kaşıkçı’nın hükümete yönelik eleştirilerinin hedefi, Selman bin Abdülaziz’in 2015’te Suudi Arabistan tahtına oturmasıyla iktidarda gücünü gittikçe artıran Veliaht Prens Muhammed bin Selman üzerinde yoğunlaşmıştı. Son olarak 2 Ekim 2018 tarihinde İstanbul Suudi Arabistan Konsolosluğu’na girerken görüntülenen Kaşıkçı’nın cesedi hâlâ bulunabilmiş değil. &nbsp;</li><li>Cinayetin olay örgüsü: Kaşıkçı, 2 Ekim’de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı nişanlısı Hatice Cengiz’le evlenmek için ihtiyaç duyduğu evrakları temin etmek üzere Levent’te bulunan Suudi Arabistan Konsolosluğu’na gitti. Kaşıkçı’nın geri dönmemesinden şüphelenen nişanlısı Cengiz’in polisi aramasıyla birlikte olay medyada yer buldu. Suudi Arabistan hükümeti tarafından ertesi gün yapılan yazılı açıklamada Kaşıkçı'nın kayıp olduğu teyit edilse de gazetecinin öldürüldüğü iddiası reddedildi. Cinayeti takip eden süreçte ortaya çıkan delillerle Suud Ailesi gazetecinin öldürüldüğünü kabul etti ancak bunun emir komuta zinciri dışında, konsoloslukta yaşanan arbede sonucu gerçekleştiğini iddia <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTk3ZDI2Yzc3Y2IwMDAwN2MzY2I0YiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGVndWFyZGlhbi5jb20lMjUyRndvcmxkJTI1MkYyMDE5JTI1MkZkZWMlMjUyRjIzJTI1MkZqYW1hbC1raGFzaG9nZ2ktdGltZWxpbmUtb2Yta2V5LWV2ZW50cw=="">etti</a>. &nbsp;</li><li>Cinayetin ardından yürütülen soruşturma süresince ortaya çıkarılan kanıtlar ışığında bugün suikastın iddia edilen şekilde anlık bir arbede sonucu gerçekleşmediği, planlı bir eylem olduğu biliniyor. 20 Ekim tarihinde basına sızan CIA raporu suikast emrinin doğrudan Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından verildiğini öne sürüyor. Cinayetin üç gün öncesinde özel bir uçakla İstanbul’a gelen, içinde bir adli tıp uzmanının da bulunduğu 18 kişilik ekibin suikastı planlayıp gerçekleştirdikten sonra parçalara ayrılmış cesedi bavullara saklayarak Suudi Arabistan topraklarına geri götürdüğü <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTk3ZDI2Yzc3Y2IwMDAwN2MzY2I0YiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5hYS5jb20udHIlMjUyRnRyJTI1MkZkdW55YSUyNTJGZHVueWFuaW4tYmVrbGVkaWdpLWNlbWFsLWthc2lrY2ktZGF2YXNpbmRhLWFkYWxldC1rYXJhcnRpbGRpJTI1MkYxOTY2NTQ5"">düşünülüyor</a>. &nbsp;</li><li>Suudi Arabistan'ın yaklaşımı: Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da gerçekleşen dava süreci büyük bir gizlilikle sürdürüldü. Krallık şüphelilerin kimliklerini yargılamanın hiçbir aşamasında duyurmadı ve mahkemeye gözlemci olarak katılan yabancı diplomatların sessizlik yemini etmesi talep edildi. Mahkemenin halka kapalı bir şekilde gerçekleşmesi ve bilinen hiçbir üst düzey kraliyet ailesi üyesinin yargı sonucunda cezalandırılmamış olması, Suudi Arabistan’ın suikast emrinin Riyad’dan gelmediği yönündeki anlatısını destekler nitelikte. &nbsp;</li><li>ABD ne diyor? ABD’de Trump yönetiminin Suudi Arabistan’a sağladığı askerî destekten rahatsız olan Senato, suikastın ardından Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan’a yapılacak silah satışlarının engellenmesi için harekete geçti. Veliaht Prens Muhammed ile yakın ilişkisiyle tanınan Başkan Donald Trump ise Senato'nun teklif ettiği yaptırımları veto etti. &nbsp;</li><li>ABD’den sert bir tepkiyle karşılaşmasa dahi Veliaht Prens’in Kaşıkçı cinayetini örtbas etme çabaları, henüz tahta çıkmadan uluslararası imajının ciddi anlamda zarar görmesine neden <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTk3ZDI2Yzc3Y2IwMDAwN2MzY2I0YiZ1c2VyPTVlNWJlYWEwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4ZiZhdXRob3I9NWYyYjE1YWE4NjljNzQwMDBkNzFiYmYwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ueXRpbWVzLmNvbSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMDklMjUyRjA3JTI1MkZ3b3JsZCUyNTJGbWlkZGxlZWFzdCUyNTJGamFtYWwta2hhc2hvZ2dpLXNlbnRlbmNlLmh0bWwlMjUzRnNlYXJjaFJlc3VsdFBvc2l0aW9uJTI1M0Qx"">oldu</a>.</li></ul>

Selman bin Abdülaziz ile ilgili hikayeler